لة ناخي دلَةوة

ثةياميَك بؤ برايانمان لة يةمةن

نووسيني

شيَخ د.سفر بن عبدالرحمن الحوالي 

بسم الله الرحمن الرحيم
لة سةفةر كوري عبدالرحمن الحوالي بؤ براكاني لة ثيَناو خوا لة ئةهلي سوننةت لة يةمةن خواي طةورة بيانثاريَزيَ
السلام عليكم و رحمة الله و بركاته 
دواتر:
هةروةكو دةزانن –خوا بتان ثاريَزيَ- يةكيَك لة طةورةترين نيعمةتةكاني خواي ثةروةردطار بةسةر بةندةكانيةوة لة دواي نيعمةتي هيدايةت و ئيمان بريتية لةوةي كة كردني بة ئةهلي سوننة و شويَن كةوتواني, نةك لة ئةهلي هةوا و هةوةس و ئارةزو و بيدعة. وة يةكيَك لة مافةكاني خوا بةسةر بةندةكانيةوة ئةوةية كة نيعمةت و بةخشينةكاني خوا بة طران بنرخيَنن و سوثاس طوزاري و ستايشي بكةن, و قبولَ كردن و سوثاسطوزاري نيعمةتيش بة زانيني بةها و بةرز نرخاندنيةتي هةروةها بة ثاريَزطاري كردن و ترسان لة ون كردني ئةو نيعمةتةية بةهؤي طوناه و تاوانةكاني بةندةكان و زيَدةرؤييان لة هؤو ثيَناوةكاني ثاريَزطاريكردن دةبيَت.
خواي ثةروةردطار سةرهةلَداني سوننة و لاوازي بيدعة و بيرؤكةي بيَ ديني كؤن و نويَي وةك بةخشينيَكي طةورة بةسةر ئةهلي يةمةندا كردوة, بةلآم هةر كاتيَ شةيتان نائوميَد بوو لة ثةرستراني لةنيَوان قةومانيَك ئةوا شةرانطيَزي لةنيَوانيان بلآو دةكاتةوة. 
ئةمةش ثيَويستي بة ئامؤذطاري و خستنةوةيادي هةنديَ خالَي طرنط هةية, بةتايبةتي سةبارةت بة ريَوشويَن و مةنهةجي مامةلَة كردن لةطةلَ ئةهلي قيبلة:
1. ريَطاي سوننةت و شويَنكةوتواني هةروةك ضؤن راستترين و تؤكمةترين ريَطاية بةهةمان شيَوة فراوانترين و بة بةزةييترين ريَطاية, لةكاتيَكدا سةلةف شويَنكةوتواني و موسلَماناني ئةعراب"دةشتةكي لة عةرةب و غةيرة عةرةب" طرتؤتة خؤ وة لة نيَوان ئةم دوو ضينةدا ضةندين ثلةي ئيماني هةية كة تةنها خوا زاناية بة ذمارةيان هةروةك خواي طةورة لة سورةتي تةوبة رووني كردؤتةوة- كة خاوةن و ثةيرةواني ئةم ريَطاية طشتيان دةضنة ذيَر ناونيشاني ئوممةتي هةلَبذيَردراو (الاية) هةر بؤية زالم و تاوانبارةكةيان دةتوانيَ لةسةر هةمان ريَطادا بروات لةطةلَ سةلةف و ثيَشينة ضاكةكان هةرضةندة ئةطةر لةدواوةش بيَت, بةلَكو هاوكار و ثالَثشتي يةكتر دةبن و كةمو كوري يةكتر تةواو دةكةن و طشتيان بةرةو دوارؤذيَكي ضاك ريَ دةكةن هةنديَكيان لة هةر هةشت دةرطاكةي بةهةشتةوة بانط دةكريَت و هةنديَكي تريان تةنها لة يةك دةرطا وة ئةواني تريش لة نيَوان ئةم دوو ئاستةن. هةنديَكيان دةضنة بةهةشتةوة بةهؤي هةلَسانيان بة ئةركي ثيَغةمبةران (صل الله عليه و سلم) هةنديَكي تريان بةهؤي تةهليلةيةك-لا اله الا الله- لة ناخي دلَةوة ياخود بة دلَؤثة فرميَسكيَك لة تاريكايي شةو ياخود بة ضةند ديناريَك كة خستويةتية ضنطي هةذاريَك يان وةلاناني درك و دالَيَك لةسةر ريَطاي موسلَمانان.
2. ريَطةواناني ئةم ريَطاية جياوازن لة بةهرة و ثلةو ثايةكانيان, يةكطرتوون لة مةنهةج و ريَبازيان: تياياندا هةية موجاهيدة , كةسانيَكي تر فةرمان بة ضاكة و ريَطري لة خراثة دةكةن, هةنديَكي تر موفةسير , موحةدديس, زمانزان, شاعير, و خةلكي عةوام كة طويَرايةلَي فةرمانةكاني خوا و ثيَغةمبةرن(صل الله عليه و سلم) تةنانةت ئةطةر هيض زانياريةكي ئةوتؤشيان نةبيَت.
هةر كةسيَك كة فيترة ثاكةكةي لة لايةن ئةهلي بيدةع تيَك نةدرابيَت, ئةوا بة فيترة لة ئةهلي سوننةية هةروةك ئةو كؤرثةلَة لةدايك بوةي كة بة فيترة موسلَمانة بةر لةوةي باواني بيكةن بة يةهودي يان نةصراني يان مةجوسي.
و ئةهلي سوننةت و شويَنكةوتواني سوننةت طشت مافةكاني ئوممةت بة تةواوي بةجيَ دةطةينن هةروةك ضؤن شةرع فةرماني ثيَكردوون, ضونكة شةرع ضوونة بةهةشت و بةدةست هيَناني ناونيشاني(ئيمان) ي ثةيوةست كردووة بة ضؤنيةتي مامةلَة كردن لةطةلَ خوا و بةجيَ طةياندني مافةكاني هةروةك ضؤن لة ذمارةيةكي زؤر لة ئايةتة ثيرؤزةكاني قورئان ئاماذةي ثيَكراوة. بةلآم لةهةمان كاتدا لايةني مامةلَةي لةطةلَ خةلَكي و ثاراستني خويَن و مالَ و ناموسياني بةستوةتةوة بة ناونيشاني(ئيسلام) هةروةك ثيَشةوامان (صل الله عليه و سلم) فةرموويةتي (الحديث 1) هةروةها (صل الله عليه و سلم) فةرموويةتي (الحديث2) هةروةها (صل الله عليه و سلم)فةرموويةتي (الحديث3) هةر كةسيَ كة كةوتة ذيَر ناوي ئيسلامةوة ئةوا خاوةني تةواوي ئةو مافانة دةبيَت و ليَي ناسةندريَتةوة تةنها بة يةقين و بؤ بةرذةوةندي دين نةبيَت, خواي طةورة هةردوو تايفة شةركةرةكةي بة ئيماندار ناو برد بؤ ئاطاداركردنةوةي طشت موسلَمانان لة ضةسثاوي طشت مافةكانيان بةسةر نةواوي موسلَمانان و فةرمووي (الاية) 
3. ئةهلي سوننة حوكمي سةرةكي و بنضينة طشتيةكان بةهةدةر نادةن لةثيَناو حوكميَكي لاوةكي و روداويَكي كةسي, بؤ نموونة لة بنضينة طشتية هةلَقولآوةكاني قورئان و فةرموودة (واجب بووني كؤك بوون و يةكدةنطي موسلَمانان) وة لة حوكمة لاوةكيةكان (هةجر و دوركةوتنةوة لة موبتةديع و فاسق) تا بةرذةوةندي موسلَمانان لةوةدا بالآ نةبي ئةوة جيَ بةجيَ ناكريَ ضونكة ئةوة يةكيَكة لةو حوكمانةي كة بةثيَي حالَ و بار دةطؤريَت و قابيلي را و بؤضوني جياوازة. 
4. هةر كةسيَ نويَذي وةك ئةهلي سوننة بكات , رو بكاتة قيبلةكةيان, طؤشتي قورباني و سةر برِاوي دةستيان بخوات ئةوة لةوانة. هةرضي ئةوان بطريَتةوة ئةميش دةيطريَتةوة و هةرضي لةسةر ئةوان بيَت لةسةر ئةميشة, حساب و ليَ ثيَضينةوةشي لاي خواية(جل جلاله) و هةر دةطةريَتةوة بةر دةستي خوا(جل جلاله), بؤية ثيَويست بة ليَ ثيَضينةوةي ناو دلَ و طةران بةدواي نهيَنيةكان- سرائر- ناكات, هةروةها طوماني خراث و برياردان لةسةر رابردوي بةر لة ئيمان و ليَك جياكردنةوةي موسلَمانان بة ناو ناتؤرة هةضةندة ئةو ناوة لة ناودارترين و ثايةبةرزترينيان بيَت وةك موهاجيرين و ئةنصار, ضونكة ئةمانة يان بؤ ستايش و ليَك نزيك كردنةوة بةكارديَت يانيش بؤ ليَك جياكردنةوة و خؤ بةزل زانين هةر بؤية كاتيَك كة موعتةزيلةكان خؤيان ناونا بة ئةهلي تةوحيد و دادثةروةري ض سوديَكي بؤيان نةبوو و بةهةمان شيَوة صوفيةكان كتيَك خؤيان بة ئةهلي ويلايةت و نزيكي ناونا هيض سوديَكي بؤيان نةبوو وة بةر لةوانيش يةهوود و نةصارى كان طوتيان (الاية)
5. ئةهلي سوننة ثيَيان واية كة تاقيكردنةوةي خةلكي بة ولاْ  و خؤشةويستيان و بيَ بةري بوونيان لةسةر تايفة و كؤمةلانيَك يةكيَكة لة شتة داهيَنراوةكان كة سةلةف و ثيَشينان خؤيان ليَ بةدوور طرتووة, ضونكة ولاْ  و بةراْ لةسةر حةقيقةت و راستيةكان دةبيَ نةك لةسةر ناو و ناتؤرة و شتي هةلَبةستراو, و لة كؤمةلَ و طروثي بضوكي ئةهلي سوننة نمونة و ريَنيشاندةريَتي بؤ طروثي طةورة دةبيَ. هةروةك ضؤن واجبة كة نويَذ وةك ثيَغةمبةر صل الله عليه و سلم و خةليفة راشيدةكاني ضؤن نويَذيان كردووة ئةوها نويَذ بكةن وة ئيماميان لة ئةهلي سوننةت و شويَنكةوتوان بيَ بةبيَ ريَطري لة خاوةن طوناه و تاوان و منافقةكان كة بيَنة ناو مزطةوت و نويَذ لةطةلَيان, بة هةمان شيَوة ثيَويستة كؤبوونةوة و طرتبونةوةيةكي طشتي هةبيَت لةسةر سوننة بة واتا فراوان و قولَةكةي, كة ئةمةش نابيَتة ريَطر لة بةردةم كةسانيَك كة تاوانبارن ياخود توش بوو بة بيدعةن كة لةطةلَ ئةهلي سوننة بوةستن و بة يةكةوة هةولَ بؤ سةرخستني ئيسلام و دذايةتي كردني دوذمناني بدةن بةلآم بيَطومان بةبيَ ماندوبوون و بة بةردةوام بانطةوازيان بؤ دةكريَت بؤ طةراندنةوةيان بؤ ريَطةي راست هةروةك ضؤن ثيَشنويَذيَك لة مزطةوت نويَذخويَنان فيَردةكات ضؤن نويَذ بة شيَوةيةكي راست و دروست بكةن, وة بيَطومان ئةمة خيَرتر و ضاكترة لةوةي كة طوناهبار و لاريَيان جيا ببنةوة و مزطةوت و ثيَشنويَذي تايبةت بة خؤيان هةبيَت و ئةمةش ببيَتة هؤي دوذمنداري لة نيَوان هةردوو مزطةوتةكة.
6. ئةهلي سوننة بةهيَزن لةسةر حةق بةبيَ زيَدةرؤيي, وة بة بةزةيين بةرامبةر بة خةلق- مرؤظةكان- بةبيَ شلطيري, سةرسةخت و توندن بةرابةر بة ئةهلي لاريَ و بيدةع بةبيَ زولم و زيَدةؤيي, فةرمان بة ضاكة دةكةن بة ضاكة وة ريَطري لة خراثة دةكةن بةبيَ خراثة.
7. دادثةروةرانةن لة ثيَوان و ليَكدانةوة و هةلَسةنطاندن, وة كار و ماندووبوني خةلك بةبيَ نرخ و بيَ بايةخ هةلَناسةنطيَنن بةلَكو شتةكان بة دادثةروةري و حيكمةت دةثيَون, وة كةمتريني زيانةكان هةلَدةبذيَرن و خؤيان لة طةورةترين مةفسةدة و خراثة بة دوور دةطرن, سةبر و ئارام دةطرن لةسةر سوكترين و كةمتريني شةر و خراثة, وة كورترين ريَطا دةطرنة بةر و ئاسانترين شيَواز ثةيرةو دةكةن, ساناترين هةلَبذاردة هةلَدةبذيَرن, هةربؤية سةتةم ليَكراو لة طشت لايةكةوة بةهؤي دادثةروةريان روويان تيَدةكات و بة دالَدةي خؤي دةزانيَت, ضونكة دادثةروةري بةهايةكي رةهاية و خواي ثةروةردطار بة واجبي داناوة لةسةر هةموو كةسيَك بةرامبةر هةموو كةس و لة هةموو بارودؤخيَك, لةبةر بيَ سنووري ئةم بةهاية ناتواندريَت سنوردار بكريَت بة جياوازي ئاين جا ض جاي شتي لةوة كةمتر خواي طةورة(جل جلاله)  دةفةرمويَ(الاية)
هةر كةسيَك نةتوانيَ جياوازي نيَوان دوذمنداري كردني كافران و زالمان و ثةيرةوكردني دادثةروةري لةبةرامبةريان بكات و لةهةمان كاتدا بتوانيَت ئةم دوو واجبة بةيةكةوة ئةنجام بدات ئةوا بة تيَطةيشتوو لة دين و شويَنكةوتواني ثيَشةواي نيَردراوان لة قةلَةم نادريَت كة خواي طةورة(جل جلاله)  بة وةحي ثيَي فةرمووة (الاية)
وة ئيبنول قةيم لة نونيةكةيدا لة فةرموودةي دةربارةي بانطةوازي ثيَغةمبةران صل الله عليه و سلم دةفةرمويَ 
وكذاك نقطع أنهم جاؤوا بعد 
ل الله بين طوائف الإنسان
 
 
واتة: بة يةقينةوة ثيَمان واية ئةوان-ثيَغةمبةران- بؤ ثةيرةوكردني دادثةروةري ئيلاهي بةسةر مرؤظايةتيدا هاتوون.
8. لة حيكمةتي ئةهلي سوننة لة بانطةواز: ضاكةي ئيمامة ثيَشةنطةكاني عيلم و زانست و سلوك و بانطةواز دةردةخةن و ئةوة روون دةكةنةوة كة هةرضي ثلة و ثاية وطةورةييان هةية ئةوا طشتي لة سايةي شويَنكةوتني هةق و كؤشش و جيهاد كردنة وة هةرضي سةركةوتنة كة بةدةستيان هيَناوة لة بواري بانطةواز خوازي ئةوا بةهؤي شويَنكةوتنيانة بؤ سوننةت و ئةمة وةك ثيَناويَك بةكار ديَنن كة شويَنكةوتوانيان بانط بكةن بؤ ثةيرةو كردني سوننة و شويَنكةوتني, و نةهيَشتني دةمارطيري لةنيَوان شويَنكةوتوان, و كار كردن بؤ سةرخستني دين هةروةك ضؤن ئةو ئيمامة بةرز و بةريَزانة سةريان خستووة, بةم شيَوةية دةتوانن دادثةروةري لةنيَوان شويَنكةوتوان و بانطةواز و حيكمةتي  ثيَشةوايان كؤبكةنةوة, هةروةك ضؤن شيَخول ئيسلام ابن تيمية تواني ئةمة لةبةرامبةر ضوار ئيمامة ثاية بةرزةكة و كةساني تريش وةك ئةشعةري وعةدي كوري مسافر ثةيرةو بكات.
9. ئةهلي سوننة لة هةموو كةس زياتر نةفسيان دةخةنة ذيَر ثيَ لةبةردةم خواي طةورة و دورترين كةسن لة خؤ بة كامل و بيَ هةلَة زانين و خؤيان مةدح ناكةن بة ناو ناتؤرة و دةستةواذةكان, بةهيض شيَوةيةك دةستبةرداري شويَنكةوتني سوننة نابن بةلَكو دةزانن نة بة ويستي ئةوان و نة بة ويستي ئةهلي كتابة.
10. لة جيهاد و بانطةوازيان, لة فةرمان بة ضاكة و ريَطري كردن لة خراثة, وة لة سةرسةخت بونيان لةبةرامبةر ئةهلي بيدةع و طشت كاروباريان بةرةوثيَش دةرؤن و لةكاتي ثيَويست دا هةنطاو بةرةو دواوة دةنيَن بةثيَي بةلَطةي شةرعي و بةرذةوةندي دين وة لةمةشدا ثالَنةريان ئامؤذطارية بؤ خوا و ثيَغةمبةر صل الله عليه و سلم و تيَكراي ئيمانداران نةك بة ثالَنةري تؤلَةسةندنةوة و ئؤخة كردن ياخود ناو زراندن , نزيكترين هاوريَيان سزا دةدةن و لة سةرسةختترين دوذمنيان دةبورن ئةطةر فةرماني خوا و ثيَغةمبةر صل الله عليه و سلم و ضاكة و بةرذةوةندي ئيسلام لةوةدابيَت.
دلَيان خؤش دةبيَت بة تةوبة كردني تةوبةكار , و داواي ليَبوردني ليَبوردةكار قبولَ دةكةن و دوعاي هيدايةت بؤ تاوانبار دةكةن ضونكة بة هيض شيَوةيةك مؤلَةت بة نةفسيان نادةن لة هيض بواريَك لةم بوارانة بيَتة ثيَشةوة بةلَكو تةنها ئامانجيان رةزامةندي خوداية و بةثةرؤشن بؤ هيدايةتي خةلَك, بة دواي طوناه و بيدعةي ئةوانةي كة خاوةن راو بؤضوني جياوازن ناطةريَن ضونكة هةركةسيَك حةزي بةوة كرد ئةوا ثيَي خؤشة كة تاوان و بيَ طويَرايةلَي خوا(جل جلاله) بكريَت و هةر كةسيَكيش ئةمةي ثيَ خؤش بوو ئةوا لة خوا(جل جلاله)  زؤر دوورة.
هةروةها عةيب و عاري موسلَمانان دادةثؤشن و بةدواي عةيب و عاريان دا ناطةريَن, و هةلَةكاني ئةهلي علم باس ناكةن تةنها بؤ راطةياندني حةق نةبيَ و بؤ بةدةرخستني راي راستتر و راجيح نةك برينداركردن و رماندنيان و بةهانةيان بؤ دةدؤزنةوة تا بكريَت.
ثيَشينان و زاناياني سةلةف ئامؤذطاري ووتاربيَذانيان دةكرد كة نةكةن بة دور و دريَذي باسي تاوانةكاني موسلَمانان بكةن لةسةر مينبةر و ناويان بزريَنن تاكو ئةهلي كيتاب"يةهوود و نةصارا" و موشريكةكان تانةيان ليَنةدةن, ئةمة بيَطومان تةشير كردني جةماعةت و كؤمةلَة ئيسلاميةكانيش دةطريَتةوة لة ناوةندةكاني ئةهلي بيدةع و ئيلحاد.
خةلَكانيَكي زؤر زاراوةي سونني تةسك دةكةنةوة تا رادةيةك كة تةنها بةسةر كةسانيَكي سونني كة هيض توشي هةلَة و تأويل و جةهل نةبوونة دةسةثيَت هةروةها لة بةرامبةر ئةمانةشةوة كةسانيَكي تر ثيَيان واية موبتةديع كةسيَكة كة ئةصلي طشت بيدعةكاني تيدا كؤبوةتةوة ياخود كةسيَكة كة سةر بة طروثيَك لة طروثةكانة كة بة كؤي دةنطي ئوممةت ئةو طروثة لة طومرا و لاريَكان هةذمار كراوة.
لة راستيشدا بيدعة وةك هةر تاوانيَكي تر طةورة و بضوك, ئاشكرا و نا ديار و هاوشيَوةي هةية, مةعصوم و بيَطةرديش لة طشتي ئةمانة كةم و دةطمةنة و سةرثيَضي بةهؤي تأويل و هةلَة و جةهل لة زؤربةي خةلَكدا هةية.
زؤر جار لة تاكةكةس و طروث و كؤمةلةكانيش تةنانةت هةستياري زؤر توند بؤ سوننة و توشبوني زؤر ئاشكرا بة بيدعة كؤ دةبيَتةوة و بةدي دةكريَت, هةروةك ضؤن زؤريَك لة ئةهلي بيدةع لة هةنديَ بار و دؤخ سوننة دةثيَكن. هةر بؤية عيبرةت بة ئةصلةكان و مةنهةجة بة طشتي, و سةركةوتوو و ثاريَزراو ئةو كةسةية كة خواي طةورة سةري بخات.
لةسةر هةمووان ثيَويستة ثةنجةي تؤمةت بؤخؤي دريَذ بكات و لة عةيب و عاري خؤي بكؤلَيَتةوة و ئيماني نويَ بكاتةوة, وة لةسةر هةموان ثيَويستة ئامؤذطاري يةكتر بكةن بةبيَ برينداركردن و سةختي و هةروةها هةق قبول بكةين لةهةر سةرضاوةيةكةوة بيَت.
11. داواكردن و طةران بة شويَني ثوختةيي و بي كةم و كوري ريَطر نية لةبةردةم ثرسياركردن لة بارةي حيكمةت لة ضؤنيةتي مامةلَة كردن لةطةلَ واقع و راستيةكان هةربؤية ئةهلي سوننة بانطةشة بؤ هةق دةكةن بةو ثةري كاملَ و تةواوي بةبيَ هيض كةم و كوريةك و هةروةها بانطةشة بؤ شويَنكةوتني ثيَغةمبةر صل الله عليه و سلم دةكةن بة رةهايي و بةبيَ سنوور , و شويَنكةوتةي خةلَكي ثاية بة ثاية و هيَواش هيَواش دةبيَت هةروةها جياوازي خةلَكي لة ريَذةي شويَنكةوتوويي لاي ئةهلي سوننة قبولَة و سيرة و ذياننامةي ثيَغةمبةر صل الله عليه و سلم مةنهةج و دةستوريانة بؤ ئةمة و غةيري ئةمةش.
12. هةركةسيَ عيلم زانستي كةم بيَ , و خاوةن بةصيرة و دوور بين نةبيَ لة كؤكردنةوةي نيَوان دةست طرتن بة ئةصل و بنةماكاني سوننة و مامةلَةكردني شةرعي لةطةلَ ئوممةت بةتايبةتي لةطةلَ كةساني لاريَبوو, ئةوا كةمتةرخةمة لة شويَنكةوتني ثيَغةمبةر (صل الله عليه و سلم) دةست طرتن بة سوننةتةكانيةوة, هةروةك كةسيَكة كة ثيَي واية كةساني لارِيَ طشت مافة شةرعيةكانيان دؤراندووة, ياخود دادثةروةري لةطةلَيان شل رةوي و بيَ هيَزية, يا ئةوةتا ثيَي واية ئةم دينة سةرناكةويَ تةنها لةريَي ئةهلي تاعةت و طويَرايةلَةكان بةتةواوةتي و شويَنكةوتواني تةواوةوة نةبيَت. خواي طةورة ثالَثشتي ئةم دينة دةكات بة كةساني فاجر و خةلَكانيَكي بيَ دين, تةنانةت لةمةيداني جةنط ياخود مةيداني عةقيدة يان سياسةتيش. هةر بؤية يةكيَك لة ئةصل بنةماكاني سوننة ( جيهاد كردنة لةطةلَ طشت ضاك خراثيَك) بيَطومان ئةم جيهادة جيهادي مةيداني و سياسي و عيلمي و بانطةوازي دةطريَتةوة مادام مةبةست تيايدا سةرشؤر كردني دؤذمنة ئاشكراكاني دينة ئةوانةي كة ئةطةر بالآدةست بن زةرةر و زيانيان زؤر لةوانة زياتر دةبيَت كة ضةند مةرجيَكي دادثةروةري و ئيستيقامةتيان نوقسان و كةمة.
هةربؤية دةبينين بةشيَكي زؤر لة زاناياني سةلةف لةثالَ لةشكرةكةي حةجاج ابن يوسف جيهاديان دةكرد كة هيض كاميَكيان دوودلَ نةبون لة زالمي و توغياني حةجاج, لةم لايةشةوة ئةهلي سوننةت دلَخؤش دةبوون بة كردةوةي هةنديَ لة خةليفةكان كة بة تةواوةتي لةسةر سوننةت نةبوون وةك "المتوكل" و "خالد بن عبدالله القسري" ضونكة عيبرةت بة سةرخستني دين و جيَطيركردني شةريعةتة.
 
لةبارةي واقعي سياسي ئةمرؤي يةمةن دةلَيَين:
ثيَويستة جياوازي بكريَت لة نيَوان كةسانيَك كة بانطةشة بؤ قورئان و سوننة دةكةن بةلام توش بوون بة بيدعة يان هةنديَ بيرؤكةي ضةوتيان هةية و كةسانيَكي تر كة بانطةشة بؤ بيدعةكةيان ياخود بؤ بيرؤكة لاريَكانيان دةكةن.
هةردووكيان بةدي دةكريَن لة لايةنةكاني شةر لة يةمةن و شويَنةكاني تريش, قةومانيَك بيدعةيان وةك حزبيَكي سياسي وةرطرتووة وة خةلَكانيَكي تريش تووشبوون بةمة لة بنضينةدا بةلآم جياوازن لةوانةي ثيَشوو بةوةي كة بانطةشة بؤ ئيسلام دةكةن بةطشتي جا ض بةشيَوةيةكي بيَ لايةن و سةربةخؤ بيَ يان لةذيَر ئالآيةكي ئيسلامي طشتي بيَت.
خةلَكانيَكيش ثيَشتر لةسةر ريَضكةيةكي طةنيوي وةك ئيشتيراكيةت بوون بةلآم دواتر طةرِانةوة ريَي راست بة طشتي هةرضةندة بة ووردي شارةزاييان نةبيَت دةربارةي وةحي ئيلاهي بةلآم ثيَويستة ئةمة جيا بكريَتةوة لةطةلَ كةسانيَك كة هيَشتا بةردةوامن لةسةر ئيشتيراكيةت يان قةوميةت و رةطةزثةرستي يان هةر شتيَكي لةو بابةتة.
و ميَذووي ئيسلاميش شايةدة بةوةي كة خواي طةورة ئةم دينةي سةرخستووة بةسةر دوذمناني لة خاض ثةرست و باتني و مةغؤل و هي تريش لةريَي كةسانيَكةوة كة بة تةواوةتي ئةهلي سوننة نةبون بةلآم دةجةنطان بؤ سةرخستني ئيسلام نةك بؤ سةرخستني بيدعة.
وبيَطومان جياوازي هةية لة نيَوان ئةمانة و خةواريج و رافيزة و باتني و ئةواني تر كة لة رؤذهةلآت و رؤذئاواي جيهاني ئيسلامي دةركةوتن و لةطةلَ طشت موسلَمانان دةجةنطان بؤئةوةي بيانخةنة ناو بيدعةكةيانةوة.
بؤية حزبة ئيسلاميةكاني يةمةن كاتيَك روبةرووي رافيزة و ئيشتيراكيةكان دةبنةوة لة مةيداني جةنط ياخود سياسةت ئةوا لة جؤري يةكةمة و ثيَويستة سةر بخريَت و ثالَثشتي بكريَت لةبةرامبةر حزبةكاني بيدعة و ئيلحاد, وة لة هةمان كاتيشدا ثيَويستة ئامؤذطاري بكريَت بؤ ثيَداطرتن و ضةسثانيان لةسةر سوننة بة تةواوةتي, ليَرةشدا هيض كيَشةيةك نية لة كؤكردنةوةي نيَوان ئةم دوو شتة لة لايةن ئةهلي فقة و بةصيرة و دووربيني.
بةلآم خؤخةريك كردن بة دوذمنداريَتي كردني ئةمانة لةبري دوذمنداريَتي كردني ئةهلي بيدةع و ئيلحاد ئةوة بيَ طومان هةلَةية, و لةوةش طةورةتر خؤشويستن و موالاتي كةسانيَك كة حوكم بة غةيري وةحي ئيلاهي دةكةن يان حزبة عةلمانيةكانيان خؤش دةويَ و ثالَثشتيان دةكةن, و دوذمنداري حزبة ئيسلاميةكان دةكةن. ئةمةش كاريَكة كة كةس نايكات مةطةر مونافقيَكي بة ئاشكرا بيَت ياخود "بةصيرة" كويَريَكي تيَنةطةيشتووي بيَ عةقلَ و فقة بيَت. ضونكة هةروةك كةسيَك واية كة كةنيسةيةك دروست بكات و مزطةوتيَك دابخات بة بةهانةي ئةوةي كة نويَذخويَنان لةسةر سوننةت نويَذ ناكةن. يان جاهيل بوون بة خويَندنةوة و قيرائاتي قورئان بة باشتر بزانيَت لة فيَربووني ئةم زانستة لة كةسيَكي ثسثؤر لةو بوارة و توش بوو بة بيدعة, يا وةك ئةوة واية كة دةست نويَذ بطريَت لة ئاويَكي نةجس"ثيس" بؤ خؤ بةدوور طرتن لة ئاويَك كة شوبهة و طوماني ثيسي ليَ دةكريَت.
وة ثيَويستة لةسةر شويَنكةوتواني سوننةت خؤيان بةدوور بطرن لة سيرةي خةواريج و مةنهةجيان لة مامةلَة كردن, ئةوان عبدالله ي كوري خةبابيان كوشت رةزاي خواي ليَ بيَ و خويَنيان بة حةلآل زاني كةضي نةصرانيةكةيان جيَ هيَشت لةبةر مافي زيممي بووني.
ئةوان لةطةلَ ئةهلي ئيسلام دةجةنطان و وازيان لة بت ثةرستان دةهيَنا, رؤم و تورك و دةيلةم سةلامةت بوون لة شةريان لةكاتيَكدا زؤريَك لة صةحابةكاني ثيَغةمبةر صل الله عليه و سلم و تابيعيةكان و ثيَشةواياني عيلم و ئيمان نةجاتيان نةبوو لة دةستيان.
ئةوةش نابيَتة ثاكانة بؤ قوتابياني زانست كة ثيَيان وابيَت تةنها ئةوان ئةهلي سوننة و خاوةن ئيستيقامةن, نةخيَر بةلَكو ئةمة يةكيَكة لة طةورةترين هؤكارةكاني شويَنكةوتني هةوا و نةفس, و كويَري دلَ لة بةرامبةر قبولَ كردني حةق , و ثابةند نةبوون بة دادثةروةري , ثةنا بة خواي طةورة.
مامةلةي راست لةطةلَ ئةهلي قيبلة تاكة ريَطاي راستة بؤ يةكخستنةوةي ئوممةت و نةهيَشتني جياوازي ضونكة ئةمة ثشت بةستووة بة ياساي شةرعي هةلَقولآو لة دةقةكاني وةحي, نةوةك تةنها لةثيَناو بةرذةوةندي بيَت هةروةك زؤرانيَك ثيَيان واية, و روونكردنةوة و راطةياندني ئةم ياسايانة بةشيَكة لة مةنهةجي ئةهلي سوننةت و جةماعةت كة يةكطرتنةوةي ئوممةت ثةيوةستة بة ريَذةي دةستطرتن بةم ريَسا شةرعيانةوة.
براياني ئيماندار:
دوذماني خوا ترسناكترين ثلان بؤ يةمةن دةنيَنةوة, و خؤيان ئامادة كردوة بؤئةوةي شةري دةنطداني داهاتوو بكةنة دوا هةنطاو بؤ سةركةوتنيان, بؤية ثيَويستة موسلَمانان بة طشتي بة يةك ريزي بوةستن لةم جيهادة طةورةيةدا, و بة تةواوي ثيَويستة خؤيان بةدوور بطرن لة ذيَردةست بووني دوذمن و ثالَثشتي كردني ,وة خؤيان ئامادة بكةن بؤ روو بةرو بونةوةيان لة هةموو مةيدانةكان, باشترين خؤ ئامادةكاري و تفاقيش لة دواي تةقواي خواي طةورة بريتية لة يةك دةنطي و يةك ريزي وة ئةمة هةر خؤي لة خؤيدا سةركةوتنيَكي طةرورةية [الاية]